مجتمع‌های خدماتی و رفاهی مکان‌هایی شامل خدمات مختلف از جمله جایگاه سوخت، رستوران، هایپرمارکت و تعمیرگاه می‌باشد. مجتمع خدماتی و رفاهی جهت رفاه حال مسافران در مسیرهای خالی از ساکنین و مسیرهای طولانی جاده‌های گرم و کویری مخصوصا در ایران ساخته شده‌اند. در یک مجتمع خدماتی و رفاهی با توجه به فاصله آن مجتمع از مجتمع‌های خدماتی و رفاهی قبلی و بعدی و همچنین با توجه به خدمات ارائه شده در مجتمع‌های قبلی و بعدی خدمات را ارائه می‌دهند و دلیل این تصمیم‌گیری کاهش هزینه‌های اضافی بابت خدماتی که استفاده نمی‌شوند و افزایش سود و بازدهی مجتمع خدماتی و رفاهی می‌باشد.
تاثیر اقلیم بر مجتمع خدماتی و رفاهی
ارائه خدمات رفاهی در جاده‌های بین شهری در قالب مجتمع‌های خدماتی و رفاهی بین‌راهی از جمله نیازهایی است که از ابعاد مختلف کالبدی،اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی قابل بررسی است. اقلیم مکان‌های گردشگری و همچنین نحوه ارائه صحیح خدمات در مدلهای مختلف اقلیم بسیار بر تعداد گردشگران و مسافرانی که قصد استراحت و ادامه راه با کسب انرژی بیشتری دارند تاثیر دارد. در اقلیم‌ها و فضاهایی مانند نواحی و شهرهای گرمسیری که در ایران بسیار از جاده‌ها اینگونه هستند؛ اگر خدمات به گونه‌ای ارائه شوند که محیطی خنک و فضایی متفاوت از فضای اقلیمی را نمایش دهد قطعا بازدیدکننده، مسافر و گردشگر بیشتری را جذب خواهد کرد. در اقلیم‌های گرم و خشک باید خدمات به گونه‌ای ارائه شوند که جهت تغییر حال مسافران و کارایی بهتر قدم بردارند و منظور ما از این مورد بررسی خدماتی متقارن و همچنین مناسب برای نیاز حال مسافران می‌باشد.
در اقلیم‌هایی که حالت بارانی و آب و هوایی خنک‌تر دارند ارائه خدماتی همچون کافی‌شاپ در مجتمع خدماتی و رفاهی می‌تواند یکی از نکات قابل توجه در جذب گردشگر باشد زیرا گردشگر بر اساس مشاهده آب و هوا قطعا میل بیشتری به سمت نوشیدنی‌های گرم خواد داشت.
خدماتی که در یک مجتمع خدماتی و رفاهی بین‌راهی ارائه می‌دهیم بسیار با اقلیم آن ناحیه مرتبط است و اگر به دنبال پرهیز از هرگونه هزینه اضافی هستیم باید قبل از افتتاح یک مجتمع خدماتی و رفاهی مواردی را در نظر بگیریم که یکی از آنها اقلیم آن ناحیه می‌باشد.
معماری مجتمع خدماتی و رفاهی بین‌راهی
معماری یکی از معیارهای مهم و تاثیرگذار در انتخاب یک مجتمع خدماتی و رفاهی بین‌راهی توسط مسافر یا گردشگر می‌باشد. معمولا تعداد ارائه خدمت در یک مجتمع خدماتی و رفاهی بین‌راهی و همچنین تاثیرگذاری معماری و زیبایی آن بر روی مسافر بر مساحت و هکتار زمین در دسترس وابسته است. هرچه مساحت بیشتری برای ارائه خدمات داشته باشیم قطعا تعداد خواسته‌های بیشتری از طرف مسافر را تامین کرده و همچنین با توجه به تعداد ساختمان‌ها و خدماتی که به چشم گردشگر می‌آید، با احتمال بیشتری یکی از گزینه‌های توقف گردشگر یا مسافر خواهیم بود.
ولی اگر مساحتی کمی برای ارائه خدمات در دست باشد باز هم با وجود معماری خوب می‌توان بازخورد خوبی از سمت گردشگر و مسافر دریافت کرد؟ همانطور که گفته شد اگر تمام شرایط در قبل و بعد از مکان مجتمع خدماتی و رفاهی در نظر گرفته شده باشد و همچنین شرایط و خواسته‌های مسافر به خوبی بررسی شده باشد و به پاکیزگی و معماری درست ساختمان‌ها اهمیت داده شده باشد قطعا سوددهی خوبی از این مجتمع خدماتی و رفاهی بین‌راهی خواهیم داشت.
تاریخچه وجود مجتمع خدماتی و رفاهی بی‌راهی و استفاده از الگوهای قدیمی
در این قسمت سوال مورد بررسی این می‌باشد که آیا می‌شود از الگوهای ساخت قدیمی و قبلی یعنی مانند کاروانسراهای قدیمی در معماری‌های امروزی استفاده کرد؟. در تاریخچه‌ها آمده است که بنیان‌گذار این مجتمع‌ها هخامنشیان بوده‌اند. بناهایی که به دستور پادشاهان ساخته شده بود در فواصل بین جاده‌های مختلف که می‌توان در یک روز پیمود ثابت بود. در این ایستگاه‌ها برخی از افسران مسئول دریافت گمرک دولتی بودند. در دوره اشکانی توسعه راه ها و ایستگاه ها و همچنین پشتیبانی مسافران بسیار مهم بودند و در جاده‌ها و به خصوص جاده‌های معروفی مانندجاده ابریشم، ساخت و سازهایی اتفاق افتاد.
تاسیسات و امکانات در یک مجتمع خدماتی و رفاهی بین‌راهی
فضای مورد نیاز برای تاسیسات و امکانات متغیر است. مهمترین امکانات و تاسیساتی که می‌توانند در یک مجتمع خدماتی وجود داشته باشند عبارتند از:
- وجود تهویه هوا و یخچال در تاسیسات مورد نیاز.
- فضای اضافی برای استراحت و پارک وسایل نقلیه.
- انبار مواد مورد نیاز برای نظافت و پاکیزگی مجتمع.
- رستوران، کافی‌شاپ و سوپرمارکت یا هایپرمارکت.
- جایگاه سوخت و تعمیرگاه.
اما با وجود اینکه وجود این موارد در هر مجتمع خدماتی و رفاهی بسیار مهم است با وجود بعضی تصمیمات و همچنین مساحت مکان رفاهی و مقدار هزینه که شما می‌خواهید به آن مقدار برسید ممکن است در یک مجتمع خدماتی و رفاهی همه این امکانات ارائه نشوند.
تسهیلات سوخت‌گیری
ظرفیت و مقدار تقاضا سوخت‌گیری با توجه به شرایط بنای مجتمع خدماتی و رفاهی متفاوت است و پیش‌بینی این تقاضا به شرایط متفاوتی وابسته است که تعدادی از آنها در این قسمت نام برده شده‌اند. برای پیش‌بینی تقاضا سوخت‌گیری باید به فاصله از مجتمع‌های خدماتی و رفاهی قبل و بعد توجه داشت، به همین دلیل بر منطقه جغرافیایی در تاسیس یک مجتمع خدماتی و رفاهی تاکید ورزیده‌ایم. اگر مجتمع خدماتی در مکان مناسبی تاسیس شده باشد علاوه بر دارا بودن فوایدی برای خود مجتمع، گردشگران و مسافران را با رضایت برای ادامه راه بدرقه می‌کند.
تاسیسات آب
در یک مجتمع خدماتی و رفاهی بر اساس مساحت آن مجتمع و براساس فاصله خدمات ارائه شده در مجتمع باید تاسیسات آب را به قسمت‌های متفاوت تخصیص دهیم.
الکتریسیته (تاسیسات برقی)
برق مورد نیاز می‌تواند توسط نیروگاه‌ها یا ژنراتورها تولید شود. سوخت‌های ژنراتورها شامل انواع مختلف گاز، نفت و گازوئیل یا انرژی باد و حرارت هستند.
تعمیرگاه
مکان تعمیرگاه باید کمی دورتر و خارج از منطقه مجتمع خدماتی و رفاهی باشد تا از لحاظ روغن‌ریزی و کثیفی‌های معمول یک تعمیرگاه باعث از بین بردن آرامش و آسایش مسافران و گردشگران نشود. وجود تعمیرگاه در یک مجتمع خدماتی و رفاهی یکی از هوشمندانه‌ترین موارد و امکانات در مجتمع خدماتی و رفاهی می‌باشد زیرا مسیرهای نامناسب و همچنین توان خودرو ممکن است هرگونه مشکلی برای خودرو و وسیله‌نقلیه ایجاد کند.
نتیجه‌گیری
مکان تاسیس یک مجتمع خدماتی و رفاهی به موارد مختلفی بستگی دارد که هرچند تعدادی از آنها را در این مقاله بررسی کردیم اما ممکن است این موارد براساس شرایط متفاوت تغییر کنند.
بدون دیدگاه