علاقه به گشت و گذار و سفر و سیاحت از قدیم در وجود انسان وجود داشته است. به طور کلی انسان دوست دارد تجربه‌های جدید کسب کند و دیدگاه‌های متفاوت را بشناسد که گردشگری پاسخگوی این علاقه انسان می‌باشد. گردشگری و آشنایی با مکان‌های جدید دلیلی بر افزایش حمل و نقل و مسیرهای بین‌شهری و بین‌راهی شد و بر اثر همین افزایش و رشد حمل و نقل و وسایل نقلیه و همچنین افزایش مسیرهای بین‌راهی دلیلی بر ساخت مکان‌هایی برای ارائه خدمات شد. در گذشته این مکان‌هایی که خدماتی ارائه می‌کردند و برای استراحت کاروان‌ها بنا شده بودند با نام کاروانسرا یا چاپارخانه شناخته می‌شدند اما با گذشت زمان و پیشرفت تکنولوژی در همه ابعادها، کاروانسراها نیز پیشرفت کردند و با عنوان مجتمع‌های خدماتی و رفاهی بین‌راهی شناخته شدند.
تاریخچه گردشگری در ایران
در ایران به دلیل چهار فصل بودن و همچنین تجربه آب و هوای متفاوت بستر خوبی برای گردشگری فراهم است به طوری که براساس گزارش سازمان جهانی گردشگری کشور ما رتبه دهم جاذبه‌های باستانی و تاریخی و رتبه پنجم جاذبه‌های طبیعی را دارا است.
با وجود این بستر بسیار مناسب برای گردشگری، ایران در سال‌های اخیر تعداد بسیاری گردشگر از اطراف جهان داشته است اما کارشناسان با بررسی آسودگی و راحتی گردشگران و مسافران در طول سفر به این نتیجه رسیدند که امکانات و تسهیلات ارائه شده پاسخگوی خواسته‌های مسافران و گردشگران نبوده‌اند و امکانات و نحوه ارائه آنها ضعیف بوده‌اند.
گردشگری در ایران تا اوایل دهه 1960 میلادی بسیار عملکرد ضعیف و اندکی در ایران داشته است. به دلیل مشکلاتی که از لحاظ سیاسی و اقتصادی در ایران وجود داشته است گردشگری تا آن زمان رشد خوبی نداشت تا جایی که حکومت شاهنشاهی پهلوی اقدام به سنگ فرش کردن خیابان‌ها و مکان‌های گردشگری و ساخت هتل‌ها و انجام اقدامات اولیه جهت جذب گردشگر و مسافر کرد.
این اقدامات ادامه پیدا کردند تا زمان امروز که به عصر شکوفایی دانش و علم وتکنولوژی رسیده‌ایم، زمانی که در آن حمل ونقل بسیار پیشرفته شده و افزایش پیدا کرده است و در کنار این پیشرفت ساخت راه‌ها، پل‌ها و مسیرهای رفت و آمد بسیار آسان شده است. با وجود تمام این پیشرفت‌ها و به نسبت این توسعه‌هایی که اتفاق افتاده است خواسته و تقاضا و همچنین سطح توقع مسافران و گردشگران برای دریافت خدمات رفاهی بین‌راهی بالا رفته است و برای پاسخگویی به این توقعات و خواسته‌ها بهتر است با نگاهی بر سیر تحول و توسعه صنعت گردشگری در ارائه خدمات بین‌راهی هم به پیشرفت و بهترین تکنولوژی برسیم.
گردشگری و مجتمع‌های خدماتی و رفاهی بین‌راهی از گذشته تا امروز
وجود جاده ابریشم معروف که در تمام کتاب‌های تاریخی وجود دارد و تمام تاریخ‌نگاران از آن نوشته‌اند در ایران مسبب به وجود آمدن مسیرهایی طبق به روزترین امکانات هر زمان شد. ایران که در این نقطه بسیار با اهمیت بود و تعداد زیادی گردشگر در ایران رفت و آمد داشتند دردوره‌های مختلف از جمله هخامنشیان، سلوکیان و صفویه و… به گردشگری بسیار پرداخت.
با توجه به امکانات و نیازهای هرزمان خدمات متفاوتی در مسیرها ارائه شد که تا به امروز مکان‌های ارائه‌دهنده خدمات با نام مجتمع‌های خدماتی و رفاهی شناخته می‌شوند. در ابتدا از این مسیرها برای رساندن نامه‌ها استفاده می‌شد؛ تاسیس چاپارخانه‌ها اولین قدم در ساخت مجتمع‌های ارائه‌دهنده خدمت به مسافران بود.
با پیشرفت راهسازی و بهبود جاده‌ها علاوه بر راحتی در رفت و آمد رونق گردشگری و سفر و مسافرت زیاد شد به همین دلیل در دوران صفویان مکان‌هایی با نام کاروانسرا ساخته شد که هنوز هم در بعضی از شهرهای ایران بقایای این کاروانسراها یا به عنوان مکان گردشگری و دیدنی استفاده می‌شوند یا بازسازی شده و با حالتی امروزی در مکانی سنتی خدمات ارائه می‌دهند. کاروانسراها مکان‌هایی مناسب برای استراحت یک شب مسافرین و گردشگران بودند. گردشگران علاوه بر دریافت خدمت در کاروانسراها به اسب‌ها استراحتی برای ادامه راه می‌دادند.
شباهت مجتمع‌های خدماتی و رفاهی به معادل‌های قدیمی
هرچه در زمان به جلوتر می‌رویم با گسترش دید انسان به جهان پیرامون و گسترش تکنولوژی در ادامه این توسعه دید، خواسته‌های افراد در هر حوزه‌ای افزایش می‌یابد. پیشرفت و توسعه حمل و نقل جاده‌ای، پیشرفت در توسعه راه‌ها و جاده‌ها، افزایش آسودگی در طی مسیرها و راه‌ها و بالا رفتن علاقه مردم به نسبت آسودگی در مسیر به گردشگری عواملی بر نیاز به مکان‌هایی در جهت ارائه خدمات بودند.
شاید بتوانیم بگوییم که در کاروانسراها و چاپارخانه‌ها امنیت مجتمع‌های خدماتی و رفاهی امروزی وجود نداشت. کاروانسراها مکانی برای کمپ نبودند و مسافران و گردشگران نمی‌توانستند به دلیل ازدحام جمعیت در کاروانسراها توقف کنند ولی امروزه در مجتمع‌های خدماتی و رفاهی این امکان فراهم است.
با وجود پیشرفت در تمامی جهات ارائه خدمات در مجتمع‌های خدماتی و رفاهی پیشرفته‌تر شده‌اند. با توجه به خواسته‌های گردشگران و نیازهای گردشگران باید خدماتی که قرار است در یک مجتمع خدماتی و رفاهی تنظیم کنیم. به عنوان مثال تصور کنید که وسیله حمل‌و نقل در گذشته اسب و شتر بوده است و در کاروانسراها به افرادی برای تیمار این حیوانات احتیاج بوده است اما امروزه با وجود خودروها و وسایل نقلیه متفاوت در مجتمع‌های خدماتی و رفاهی به تعمیرکاران و تعمیرگاه‌هایی احتیاج داریم که افراد را از نگرانی بابت خرابی‌های وسایل نقلیه آسوده سازند.
مجتمع‌های خدماتی و رفاهی بین‌راهی و خدمات آنها
با توجه به پیشرفت مجتمع‌های خدماتی و رفاهی برای تاثیرگذاری این مجتمع‌ها بر روی گردشگران و مجاب کردن گردشگران برای دقایقی توقف در مجتمع خدماتی و رفاهی باید خدمات مفید و مورد نیاز یک گردشگر را ارائه دهیم.
بالا رفتن تعداد گردشگران ارتباط مستقیم با کیفیت و کمیت خدمات ارائه شده در مجتمع‌های خدماتی و رفاهی دارد به این دلیل که اگر یک گردشگر سفر و گردشی آسوده، راحت و خاطره‌انگیز داشته باشد قطعا از آن منطقه به خوشی یاد می‌کند و این خود دلیل بر جذب گردشگران بیشتر می‌باشد.
حالا بهتر است درباره‌ی این سوال بحث کنیم که وجود چه خدماتی باعث جذب بیشتر مسافران و گردشگران می‌شوند؟. قطعا هرچه یک مجتمع خدماتی و رفاهی بتواند خدمات بیشتر و با کیفت‌تری ارائه دهد گردشگران و بازدیدکنندگان بیشتری خواهد داشت. این خدمات می‌توانند به شرح زیر باشند:
- وجود پارکینگ با فضا و امنیت مناسب.
- وجود رستوران، کافی‌شاپ و فست‌فود با ارائه موادغذایی با کیفیت.
- وجود تعمیرگاه و جایگاه سوخت با امکانات کامل و قابل اطمینان.
- وجود سرویس‌های بهداشتی تمیز با امکانات شست وشو مناسب.
- تاسیس سوپرمارکت و هایپرمارکت برای دسترسی سریع به انواع کالاها.
نتیجه‌گیری
جذب گردشگر و همچنین جذب نظر مثبت گردشگر درباره‌ی ارائه خدمات یک مجتمع خدماتی بسیار دشوار است اما با توجه به تاریخچه گردشگری ایران و استفاده از تجربه پذیرایی از گردشگران در طول سال‌های متفاوت می‌توان نیازهای گردشگران را ارزیابی کرد و بهترین خدمات را ارائه داد.
بدون دیدگاه